بررسی شفافیت و تیرگی معنایی در واژه های غیر بسیط زبان فارسی

شفافیت و تیرگی موضوعی قابل بررسی در فصل مشترک حوزه های صرف، معنی شناسی و نحو است. زبان شناسان در مطالعات خود به شفافیت و تیرگی معنایی و صرفی در واژه های مرکب پرداخته اند، اما در این میان، واژه های مشتق و مشتق- مرکب کمتر مورد توجه قرارگرفته است و حتی می توان گفت که در این باره در زبان فارسی مقاله و پژوهشی جامع صورت نگرفته است. انتخاب موضوع این پژوهش نشانگر ضرورت تحقیق در این زمینه است. نگارنده ابتدا واژه های مشتق، مرکب و مشتق- مرکب را از فرهنگ دو جلدی سخن انوری استخراج کرده است و سپس ازکلمات استخراج شده صد واژه را به طور تصادفی انتخاب و پس از تحلیل و بررسی تکواژهای قاموسی، پیشوند ها و پسوندها رابطه ی معنایی و صرفی بین اجزا آنها را شناسایی کرده است. از این رهگذر نتایجی به دست آمد که در جای خود بسیار حایز اهمیت است، از جمله این که اگر چه در برخی واژه های غیربسیط هر دو تکواژ در معنی اولیه بکار رفته اند، اما با این حال واژه شفاف نیست. در این پژوهش چندین دلیل برای شفافیت و تیرگی مطرح شده است. از جمله این دلایل عبارتند از: مفهوم کانونی، اصل ترکیب پذیری معنایی، تجزیه پذیر بودن واژه، کلمات قابل قیاس، افزایش و کاهش معنایی، رابطه ی استعاری. این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است که به ترتیب عبارتند از: کلیات، پیشینه ی پژوهش، مبانی نظری، تحلیل داده ها و نتیجه گیری. پژوهش حاضر گام کوچکی است برای مطالعات بعدی در زمینه شفافیت و تیرگی صرفی و معنایی واژه های مشتق و مشتق- مرکب. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در زمینه ی فرهنگ نویسی، واژه گزینی و نیز در آموزش زبان مورد توجه قرار گیرد. توجه به شفافیت و تیرگی در سطح واژه ها در واژه سازی به ویژه ساخت آگاهانه آن به طوری که از سوی متخصصان و به ویژه فرهنگستان زبان صورت می گیرد، حایز اهمیت است. نو آوری پژوهش حاضر در این امر است که تاکنون پژوهشی چه در قالب مقاله یا پایان نامه صورت نگرفته است که به شکلی یک پارچه مسئله ی شفافیت و تیرگی معنایی را در سطح تمام واژه های غیر بسیط در فارسی مورد توجه قرار داده باشد.